روشهای نوین توانبخشی برای درمان تنگی کانال نخاعی

ستون فقرات از قسمت گردن شروع می‌شود و تا پایین کمر امتداد می‌یابد. استخوان‌های ستون فقرات از نخاع ( اعصاب ) محافظت می‌کنند. تنگی کامل نخاعی در برخی افراد مادرزادی است اما در اکثر موارد به علت تنگ شدن فضای بین مهره‌ها ایجاد می‌شود. تنگی کانال نخاع به تنگ شدن فضای بین مهره‌ها گفته می‌شود که در این حالت فشار بسیار زیادی بر اعصاب ستون فقرات وارد می‌شود. تنگی کانال نخاعی اکثرا در قسمت پایین کمر و گردن ایجاد می‌شود. برخی از افرادی که دچار تنگی کانال هستند هیچ علامتی ندارند، اما عده‌ای دیگر درد، سوزش، بی‌حسی، و ضعف عضلات را تجربه می‌کنند که این علائم با گذر زمان بدتر می‌شوند.

انواع تنگی کانال نخاع

انواع تنگی کانال نخاع براساس محل ایجاد این عارضه، دسته‌بندی می‌شوند. احتمال آنکه بیمار به هر دو نوع تنگی کانال مبتلا شود وجود دارد. دو نوع تنگی کانال نخاعی وجود دارد که عبارتند از:
• تنگی کانال گردنی: در این حالت، تنگی کانال در قسمت گردن رخ می‌دهد.
• تنگی کانال لومیر: در این حالت، تنگی کانال در قسمت پایین کمر رخ می‌دهد و شایع‌ترین نوع تنگی کانال نخاعی است.

علل تنگی کانال نخاع

دلایل مختلفی برای تنگی کانال نخاعی وجود دارد، این دلایل عبارتند از:

رشد بیش از حد استخوان

آسیب‌های ناشی از استئوآرتریت ستون فقرات می‌تواند باعث تشکیل زایده‌های استخوانی شود که به درون کانال نخاع رشد می‌کنند. بیماری پاگت، یکی از بیماری‌های استخوان است که بزرگسالان را درگیر می‌کند، می‌تواند منجر به رشد بیش از حد استخوان در ستون فقرات شود.

فتق دیسک

با افزایش سن، بالشتک‌های نرم بین مهره‌ها که به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کنند، از بین می‌روند. شکستگی قسمت خارجی دیسک باعث می‌شود که مواد نرم داخلی آن بیرون بیایند و فشار زیادی به اعصاب یا نخاع وارد می‌کنند.

ضخیم شدن رباط‌ها

با گذر زمان رباط‌هایی که از استخوان‌های ستون فقرات محافظت می‌کنند، ضخیم و سفت می‌شوند. کلفت شدن این رباط‌ها باعث می‌شود که به درون ستون فقرات فشرده شوند.

تومور

گاهی اوقات سلول‌ها دچار رشد غیرطبیعی می‌شوند و درون غشای پوشاننده ستون فقرات یا در فضای بین مهره‌ها و نخاع توده‌های سرطانی را تشکیل می‌دهند. این توده‌ها توسط ام‌آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن ستون فقرات قابل مشاهده هستند.

آسیب‌های ستون فقرات

تصادفات خودرویی و سایر انواع آسیب‌ها می‌تواند باعث دررفتگی یا شکستگی یک یا چند مهره شود. جابجا شدن استخوان به علت شکستگی می‌تواند به محتوای کانال نخاعی آسیب برساند. تورم بافت‌های اطراف کمر پس از جراحی می‌تواند فشار زیادی را بر اعصاب یا نخاع وارد کند.

علائم تنگی کانال نخاعی

اکثر افرادی که تنگی کانال نخاعی دارند در تصاویر ام‌آر‌آی و سی‌تی‌اسکن، تنگی کانال مشاهده می‌شود اما ممکن از بیماران هیچ علامتی نداشته باشند. در صورت بروز این عارضه، بیماری به تدریج شروع می‌شود و با گذر زمان بدتر می‌شود. علائم تنگی کانال نخاعی براساس محل تنگ شده و اعصاب تحت فشار، در افراد مختلف متفاوت است.

علائم تنگی کانال نخاعی گردن

علائم تنگی کانال نخاعی گردن عبارتند از:
• بی‌حسی یا سوزش در یک دست، بازو، پا، یا ساق
• احساس ضعف در یک دست، بازو، پا، یا ساق
• مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل
• درد گردن
• در موارد حاد، بیمار دچار اختلال مثانه یا روده می‌شود ( بی اختیاری و دفع فوریتی ادرار )

علائم تنگی کانال نخاعی کمر

علائم تنگی کانال نخاعی در پایین کمر عبارتند از:
• بی‌حسی یا سوزش در یک پا یا ساق
• احساس ضعف در یک پا یا ساق
• احساس درد و ناراحتی در یک یا هر دو پا هنگام راه رفتن یا ایستادن به مدت طولانی که معمولا هنگام خم شدن به جلو یا نشستن بهتر می‌شود.
• درد کمر

فاکتورهای خطر

معمولا افراد ۵۰ سال به بالا دچار تنگی کانال نخاعی می‌شوند. اگرچه تغییرات تحلیل برنده می‌تواند باعث بروز تنگی کانال در جوانان شود، توجه به سایر علل تنگی کانال نخاعی اهمیت زیادی دارد. این موارد عبارتند از ضربه، ناهنجاری مادرزادی نخاع مانند اسکویسوز، و بیماری ژنتیکی که بر رشد عضلات و استخوان‌های بدن تاثیر می‌گذارد. تصویربرداری از نخاع می‌توان علل تنگی کانال را نشان دهد.

تشخیص تنگی کانال نخاع

پزشک برای تشخیص تنگی کانال نخاع از بیمار درباره علائم و نشانه‌هایی که دارد سوال می‌پرسد، به بررسی سابقه پزشکی او می‌پردازد، سپس وضعیت جسمانی بیمار را بررسی می‌کند. پزشک برای تشخیص علت علائم و نشانه‌های بیمار دستور انجام عکسبرداری‌های مختلف را می‌دهد. این آزمایشات عبارتند از:

اشعه ایکس

عکس‌برداری توسط اشعه ایکس می‌تواند تغییرات استخوان مانند زائده‌های استخوانی که باعث تنگ شدن فضای بین ستون فقرات می‌شوند را نشان می‌دهد. در این روش بیمار در معرض پرتوهای خفیف اشعه ایکس قرار می‌گیرد.

تصویرسازی تشدید مغناطیسی ( ام‌آر‌آی )

در این روش برای تهیه تصاویر مقطعی از ستون فقرات از امواج پرقدرت رادیویی و مغناطیسی استفاده می‌شود. در تصاویر ام‌آر‌آی امکان تشخیص آسیب‌های دیسک و رباط‌ها و تومور وجود دارد. به‌علاوه، در این تصاویر می‌توان آن دسته از اعصابی که تحت فشار قرار دارند را شناسایی کرد.

سی‌تی ‌یا سی‌تی‌میلوگرام

در صورتی که بیمار قادر به انجام ام‌آر‌آی نباشد، پزشک انجام سی‌تی ( پرتونگاری مقطعی محاسبه‌ای ) را پیشنهاد می‌کند. در این روش به کمک اشعه ایکس تصاویری دقیق از زوایای مختلف بدن تهیه می‌شود. در سی‌تی‌میلوگرام پس از تزریق ماده حاجب، تصاویر مختلفی از نخاع تهیه می‌شود. ماده حاجب نمای کلی اعصاب و ستون فقرات را نشان می‌دهد بنابراین پزشک می‌تواند وجود تومور، زایده‌های استخوانی، و فتق دیسک تشخیص دهد.

درمان تنگی کانال نخاع

روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی عبارتند از:

داروها

داروهای ضدالتهاب ( مانند آسپرین یا ایبوپروفن ) می‌توانند به تسکین علائم تنگی کانال نخاعی کمک ‌کنند. مصرف داروهای مخدر به مدت کوتاه و تحت نظر پزشک می‌تواند برای تسکین درد بیمار مفید باشد. برخی از پزشکان داروهای شل‌کننده عضلات و داروهای کاهنده حساسیت اعصاب مانند گاباپتین را نیز تجویز می‌کنند. در برخی موارد، مصرف داروهای ضدافسردگی نیز می‌تواند به تسکین درد کمک کنند.

تزریق اپی‌دورال

تزریق کورتیزون درون فضای اپی‌دورال می‌تواند به طور مرتب علائم ناشی از تنگی کانال نخاع را تسکین دهد. برخی از تحقیقاتی که اخیراً انجام شده است به بررسی تاثیر این داروها در بلندمدت پرداخته‌اند و نگرانی‌هایی در خصوص استفاده از تزریق کورتیکواستروئید در بیمارانی که در معرض خطر ناشی از پوکی استخوان مرتبط با شکستگی قرار دارند، وجود دارد.

گرما و سرما درمانی

کمپرس گرم باعث افزایش جریان خون نقاط دردناک می‌شود. افزایش جریان خون باعث می‌شود که اکسیژن و موادمغذی بیشتری به بافت برسد و مواد زائد سلولی از بافت خارج شود. این مسئله برای بهبود بیمار و کاهش التهاب، اسپاسم عضلانی، و درد بسیار ضروری است. می‌توان از کمپرس سرد برای نقاطی که متورم شده‌اند و تورم آنها قابل مشاهده است و نقاطی که دارای التهاب داخلی هستند استفاده کرد. کمپرس سرد به کاهش سریع علائم کمک می‌کند. بنابراین می‌توان از کمپرس گرم و سرد برای تسکین علائم استفاده کرد.

ماساژ بافت‌های عمیق بدن

ماساژ درمانی، بافت‌های دردناک عضله را هدف قرار می‌دهد. پزشک برای کاهش سفتی و گرفتگی بافت‌های نرم گردن یا کمر ( رباط، تاندون، و عضله ) از فشار و ماساژ مستقیم استفاده می‌کند. این نوع ماساژ به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.

تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)

در این روش، دستگاه تحریک الکتریکی به الکترودی که روی پوست گردن یا کمر قرار داده شده است وصل می‌شود. می‌توان شدت تحریک الکتریکی پوست را تغییر داد. در این روش از امواج ضعیف الکتریکی برای افزایش تولید آندروفین استفاده می‌شود. آندروفین به طور طبیعی توسط بدن برای کاهش درد تولید می‌شود.

التراسوند

از التراسوند برای ارسال امواج صدا به لایه‌های زیرین پوست استفاده می‌شود. پزشک برای تسهیل حرکت دستگاه و افزایش اصطکاک در نقاط دردناک گردن یا کمر از ژل مخصوص استفاده می‌کند. التراسوند، گرمای خفیفی را تولید می‌کند که باعث افزایش خون‌رسانی به نقاط دردناک می‌شود و به کاهش درد، تورم، گرفتگی، سفتی، و اسپاسم عضلانی کمک می‌کند.

طب سوزنی

طب سوزنی یک روش رایج برای کاهش علائم ناشی از تنگی کانال نخاع مانند درد، بی‌حسی، ضعف، و سوزش است. در تنگی کانال نخاعی، سوزن‌های مخصوص درون نقاط دردناک فرو می‌رود و به تسکین علائم بیمار کمک می‌کند. به عنوان مثال اگر بیمار دچار تنگی کانال در ناحیه لومبر یا کمر شده باشد، متخصص طب سوزنی بر نقاط دردناکی که قسمت پایین کمر، باسن، پاها و ساق را درگیر کرده‌اند تمرکز می‌کند زیرا بیمار بیشترین مقدار درد را در این نقاط احساس می‌کند.

اوزون‌تراپی

اوزون‌تراپی یک روش ایمن برای درمان تنگی کانال نخاعی است که فاقد عوارض جانبی می‌باشد در این روش، اکسیژن خالص به درون نقاط دردناک کمر تزریق می‌شود. اکسیژن تزریق شده به کاهش درد و رفع فشاری که بر عصب وارد می‌شود کمک می‌کند.

فیزیوتراپی و ورزش

در بیمارانی که از علائم تنگی کانال نخاع رنج می‌برند انجام برنامه ورزشی و فیزیوتراپی بسیار مفید است. اکثر بیماران می‌توانند پس از آموزش فیزیوتراپی، به تنهایی این تمرینات را انجام دهند. بدین منظور باید بیمار در ابتدا به آهستگی شروع به تمرین کند تا به تدریج به استقامت و قدرت افزایش می‌یابد. یک برنامه جامع و مناسب فیزیوتراپی و برنامه ورزشی باید شامل تمرینات مخصوص تنگی کانال نخاعی باشد. این تمرینات نمی‌توانند تنگی کانال نخاعی را درمان کنند و فقط باعث تسکین علائم می‌شوند بنابراین بیمار باید تا حد امکان فعالیت داشته باشد و تمرین کند.

عمل جراحی

در مواردی که سایر اقدامات درمانی کمکی به تسکین درد بیمار نکند یا بیمار دیگر قادر به تحمل درد و علائم بیماری نباشد انجام عمل جراحی ضروری خواهد بود. هدف از انجام عمل جراحی تسکین درد و رفع فشار بر ریشه اعصاب نخاع است که این امر با ایجاد فضای بیشتر بین ستون فقرات ایجاد می‌شود. عمل جراحی برای رفع فشار در نقاط مذکور، روشی قطعی برای رفع علائم تنگی کانال نخاعی است.