درمان زانو و پای پرانتزی (ژنووارم) در کودکان و بزرگسالان

پای پرانتزی که در علم پزشکی با نام ژنووارم شناخته می‌شود به یک بد شکلی فیزیکی گفته می‌شود که در آن پاها به‌ صورت پرانتزی رو به بیرون قوس برداشته و در این حالت، زانوها زمانی که پاها کنار هم قرار می‌گیرند به یکدیگر نخواهند چسبید. این حالت در بدن اکثر نوزادان وجود دارد چراکه فضای موجود در رحم مادر برای آن‌ها کوچک است. با این‌ حال این بد شکلی در عرض چند ماه به‌ صورت خود به خودی از بین می‌رود. در مواردی که زانوی پرانتزی پس از دو سالگی در کودک وجود داشته باشد مهم است که به پزشک مراجعه کنید چراکه این حالت می‌تواند سبب بروز عارضه‌هایی مثل بیماری بلانت و یا نرمی استخوان شود. پای پرانتزی معمولاً دردناک نبوده ولی می‌تواند سبب آرتروز در مفاصل ران و زانوها و ناراحتی‌های مفصلی شود. روش‌های درمانی استفاده شده برای این عارضه شامل استفاده از بریس و گچ گرفتن بوده و در صورت پاسخگو نبودن این روش‌ها، عمل جراحی به‌ عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته می‌شود.

علل

معمولاً نوزادان به دلیل نحوه‌ی قرار گرفتن در رحم مادر به ژنوواروم مبتلا هستند که این مشکل به‌تدریج و به‌صورت خود به خودی برطرف می‌شود. ازجمله دیگر علل ایجاد کننده‌ی پای پرانتزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بیماری بلانت (تیبیا وارا)

بیماری بلانت به وجود یک صفحه‌ی رشد غیر طبیعی در بخش فوقانی استخوان درشت نی گفته می‌شود. صفحه‌های رشد که در انتهای استخوان‌های بلند کودکان قرار گرفته‌اند، شکل و طول استخوان فرد در بزرگسالی را تعیین می‌کنند. تشخیص دادن بیماری بلانت و پای پرانتزی در کودکان زیر سن 3 سال کار دشواری است. پس از این سن، گرفتن عکس با اشعه‌ی ایکس می‌تواند برای تشخیص بیماری مفید باشد.

نرمی استخوان

کمبود ویتامین D باعث نرمی استخوان می‌شود. در این عارضه، استخوان‌ها نرم و ضعیف شده و زانوی پرانتزی ایجاد می‌شوند.

بیماری پاژه

بیماری پاژه که یک بیماری متابولیک است، تخریب و بازسازی استخوان‌ها را تحت تأثیر قرار داده و باعث پرانتزی شدن پاها می‌گردد.

کوتولگی

کوتولگی که یک عارضه در اثر آکندروپلازی است، یکی دیگر از دلایل ایجاد زانوی پرانتزی است.

علل دیگر

ازجمله دیگر علل پای پرانتزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکلات اسکلتی
• عفونت
• تومور
• فعالیت‌های ورزشی مثل اسب‌سواری
• آسیب فیزیکی
• شکستگی‌های استخوانی درمان نشده
• دیسپلازی استخوانی
• مسمومیت با سرب یا فلوراید

علائم و نشانه‌های پای پرانتزی

پرانتزی بودن ظاهر پاها، واضح‌ترین علامت ژنوواروم محسوب می‌شود. ناراحتی در داخل زانو یا خارج از آن در هر دو پا نیز یکی دیگر از علائم این عارضه است.

تشخیص

پزشک این عارضه را با معاینه‌ی فیزیکی تشخیص می‌دهد. برای تأیید این تشخیص ممکن است از عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس یا آزمایش خون استفاده شود. عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس وضعیت واقعی استخوان‌ها را تأیید کرده و آزمایش خون می‌تواند به تشخیص بیماری‌های دیگر مثل نرمی استخوان یا بیماری پاژه کمک کند. پزشک با استفاده از یک گنومتر (زاویه سنج) می‌تواند درجه‌ی پرانتزی شدن غیرطبیعی پا را اندازه گیری کند.

درمان پای پرانتزی

روش‌های زیادی برای درمان پای پرانتزی وجود دارند که بعضی از آن‌ها عبارت‌اند از:

بریس طبی

برای درمان پای پرانتزی می‌توان از بریس و کفش طبی و یا گچ گرفتن استفاده کرد. در صورتی از این روش‌های استفاده می‌شود که وضعیت وخیم بوده و یا فرد علاوه بر زانوی پرانتزی به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا باشد. بریس تا زمانی که استخوان‌ها صاف شوند توسط بیمار استفاده می‌شود. این نوع از درمان تنها در موارد حاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی در یک دوره‌ی طولانی‌ مدت انجام می‌شود که در طی آن درمان‌گر پا را به‌ طور مداوم به عقب و جلو حرکت می‌دهد. زمانی که فرد دراز کشیده است، خم کردن زانو می‌تواند به‌خوبی از او حمایت کند. زمانی که فرد دراز کشیده است، زانوی او را خم کرده و آن را به‌طرف سینه‌ی او فشار دهید. برای دیدن نتایج قابل‌ توجه، این کار باید چندین مرتبه انجام شود.

فیزیوتراپی

احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد تا به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید. فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا قدرت و دامنه حرکتی پای خود را حفظ کرده و آن را افزایش دهید. فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا در حد امکان زانوی پرانتزی بهبود یابید.

تمرینات

تمرینات تقویتی پا

این نوع از تمرینات مخصوصاً با هدف تقویت قدرت عضلات اطراف زانو طراحی شده و فشار وارده بر روی تاندون‌ها و مفاصل شما را کاهش داده و به درمان پای پرانتزی کمک می‌کند. با این‌ حال، تمرینات تقویتی پا روش مناسبی برای درمان پای پرانتزی در موارد حاد نیستند. این تمرینات تنها در موارد خفیف پای پرانتزی کاربرد دارند. یکی از تمریناتی که می‌توان به‌راحتی انجام داد این است که بر روی مبل دراز بکشید. زانوهای خود را خم کنید و یک وزنه‌ی 5 کیلوگرمی در بین پاهای خود قرار دهید. پاهای خود را تا جایی خم کنید که به باسن شما برسد و سپس دوباره به حالت قبلی بازگردید. این روند باید چندین مرتبه تکرار شود. برای پیشرفت تدریجی، از وزنه‌های سنگین‌تر استفاده کرده و تعداد حرکات را افزایش دهید.

یوگا

با وجود این‌که تمرینات یوگا آسان نیستند، برخی از حالت‌های آن برای افزایش انعطاف‌پذیری و هماهنگی بدن بسیار مفیدند. با وجود این‌که انجام تمرینات عادی یوگا می‌تواند برای افرادی که پای پرانتزی دارند دشوار باشد، استفاده از طناب مخصوص یوگا می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا وضعیت بدن خود را اصلاح کرده و در نهایت پای پرانتزی خود را درمان کنند. برای یادگیری تمرینات یوگا به‌ منظور درمان پای پرانتزی، در ابتدا از طناب یوگا برای چسباندن پاهای خود به یکدیگر استفاده کنید. پس از آن، می‌توانید برخی از تمرینات یوگا مثل خم شدن به جلو و صورت گاو را امتحان کنید. این تمرینات می‌توانند به شما در تقویت پاها و اصلاح موقعیت بدن کمک کنند.

پیلاتس

پیلاتس تا حد زیادی شبیه به یوگاست چراکه می‌تواند عضلات حیاتی شما را تقویت کرده و با اصلاح غیر مستقیم پای پرانتزی به تجدید ساختار بدن شما کمک کند. برخی از تمرینات مثل دست بالرین و رول بالا می‌توانند به شما کمک کنند تا پاهای خود را هماهنگ کرده و عضلات شکمی خود را تقویت کنید. هر دو پای خود را بالا برده و سپس به پشت دراز بکشید. سپس پاهای خود را چسبیده به هم نگه داشته و آن‌ها را به‌سرعت بالا و پایین ببرید. بالاتنه‌ی خود را به‌طرف بالا کشیده و عضلات شکمی خود را منقبض کنید. تمرینات پیلاتس یک راه‌ حل عالی برای اصلاح پای پرانتزی است.

عمل جراحی

در بزرگسالان و نوجوانان مبتلا به موارد شدید پای پرانتزی، عمل جراحی معمولاً تنها گزینه است. عمل جراحی نحوه‌ی قرار گرفتن استخوان‌ها در زانوی شما را تغییر داده و زانوی پرانتزی شما را اصلاح می‌کند. بدین ترتیب فشار وارده بر روی غضروف‌ها نیز کمتر خواهد شد. پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا عمل جراحی برای شما مناسب است یا خیر. عمل جراحی می‌تواند فشار وارده بر روی زانو را کاهش دهد. دوره‌ی کامل بهبودی ممکن است تا یک سال زمان ببرد.

پیشگیری

پیشگیری از بیماری‌هایی که منجر به پای پرانتزی می‌شوند بهترین راه برای جلوگیری از این عارضه است. رعایت نکات زیر می‌تواند به پیشگیری از ژنوواروم کمک کرده و همچنین از رخ دادن مجدد آن جلوگیری کند:

• اجازه دهید شکستگی‌های شما به‌خوبی ترمیم شوند.
• با پیشگیری از آسیب‌ها و استفاده‌ی بیش از حد از مفاصل از بروز آرتروز جلوگیری کنید.
• از کمبود ویتامین D پیشگیری کنید.
• از آسیب‌های وارده به صفحات رشد زانو جلوگیری کنید.