درمان ورم کیست بیکر زانو با تزریق کورتیزون و تخلیه مایع مفصل زانو

کیست بیکر یا کیست پوپلیتئال به ورم غشاء سینوویال در بورس نیمه غشائی یا یکی از بورس‌های دیگر پشت زانو گفته می‌شود. بااین حال کیست بیکر یک کیست واقعی نیست، چون ارتباط خود را با کیسه سینوویال مفصل زانو حفظ می‌کند.کیست بیکر ورمی خوش‌خیم است و به عبارت دیگر خطرناک نیست. بااین حال کیست بیکر با درجات مختلفی از ورم، درد و حساسیت به لمس همراه است. درد کیست بیکر گاهی منحصر به پشت زانو است و گاهی در پایین پا (ساق پا) منتشر می‌شود.

غشاء سینوویال، مایع سینوویال و بورس و نقش آنها در ایجاد کیست بیکر

غشاء سینوویال حاوی مایع سینوویال مفاصل بدن را دربرمی‌گیرد. مایع سینوویال مفصل را روان و لغزنده می‌کند و به دلیل خاصیت ضربه‌گیری از مفصل محافظت می‌کند. برای مثال مایع سینوویال از زانو در برابر ضربات ممتد هنگام دویدن محافظت می‌کند. هیالورونیک اسید، لوبریسین، پروتناز و کلاژناز مایع سینوویال اثر محافظتی و روان کنندگی دارد. به علاوه این ترکیبات برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده، تحت فشار و تحریک شده مفصل ضروری است. آسیب دیدگی‌های مکرر زانوی ضعیف، ساییده شده یا مبتلا به آرتروز به سرعت منجر به التهاب مایع سینوویال بورس نیمه غشائی یا همان کیست بیکر می‌شود.تمام مفصل‌های بدن بورس دارند، بورس کیسه‌ای نازک و حاوی مقدار اندکی مایع است که از سطوح مقابل در برابر آسیب دیدگی یا تحریک محافظت می‌کند. پوشش داخلی هر بورس حاوی مایع سینوویال است. بنابراین وضعیت مایع سینوویال، بورس و غشاء سینوویال برای سلامتی درمان و موفقیت درمان مهم است. دو نوع بورس ارتباطی و غیرارتباطی وجود دارد. بورس ارتباطی در نزدیکی یا کنار مفصل قرار دارد و مایع سینوویال را به طور مستمر از راه کیسه سینوویال از مفصل مجاور دریافت می‌کند. بورس نیمه غشایی نوعی بورس ارتباطی است.ناراحتی‌های زانو، مانند آرتروز یا دیگر بیماری‌های التهابی مفصل، پارگی مینیسک و دژنراسیون یا ساییدگی منجر به تولید بیش از اندازه مایع سینوویال می‌شود. ممکن است بورس‌های ارتباطی مانند بورس نیمه غشائی با مقدار زیادی مایع سینوویال پر شود و در نتیجه کیست بیکر ایجاد شود.

علائم و نشانه‌های رایج کیست بیکر

کیست پوپلیتئال یا کیست بیکر همراه با مشکلات متعدد مفصل زانو، مانند پارگی غضروف، پارگی رباط صلیبی قدامی ACL، پارگی رباط صلیبی خلفی PCL، پارگی مینیسک و آتروز رخ می‌دهد. آسیب دیدن یا تحریک منجر به ضعف یا آسیب دیدگی مفصل زانو علت اصلی ایجاد شدن کیست بیکر است. البته کیست بیکر گاهی بدون هیچ گونه سابقه مشکل زانو، به ویژه پس از حوادث ناگهانی مانند آسیب‌های ورزشی، ایجاد می‌شود. بعضی موارد کیست بیکر منجر به زانودرد نمی‌شود و ممکن است بیمار حتی متوجه کیست و ورم پشت زانو نشود. بااین حال نشانه‌ها و علائم آزاردهنده کیست بیکر به شرح زیر است:

• ورم کردن یا توده پشت زانو
• قفل کردن مفصل زانو
• تق تق صدا دادن یا سست بودن زانو
• درد پا یا زانو یا ناراحتی هنگام ایستادن برای مدتی طولانی
• سفت و خشک شدن زانو و دشواری برای کامل خم کردن زانو
• پا درد و زانودرد

ورم و ناراحتی شایع‌ترین علائم کیست بیکر است که عموماً پس از درمان مناسب مشکل اصلی برطرف می‌شود. اما اگر بیمار از زانو مراقبت نکند و فعالیت‌های شدید را محدود نکند، ممکن است کیست بیکر پاره شود و عوارض متعدد بروز یابد. پارگی کیست بیکر با درد شدید و تیرکشنده پشت زانو همراه است، همچنین پشت زانو قرمز می‌شود و بیمار حس می‌کند که آب از پشت پا رو به پایین و ساق پا جریان دارد.

تشخیص کیست بیکر

تشخیص کیست بیکر دشوار نیست، به ویژه اگر بیمار سابقه مشکلات زانو داشته باشد. نخستین اقدام پزشک یا متخصص ارتوپدی بررسی ورم پشت زانو است. چنانچه کیست دیده نشود، پزشک زانوی سالم را با زانوی دردناک مقایسه می‌کند تا متوجه ورم بشود.اگر کیست همراه با کبودی باشد، احتمال پاره شدن آن وجود دارد؛ بنابراین پزشک نهایت سعی خود را می‌کند تا تشخیص دهد که آیا علت این کبودی پارگی کیست است یا ترومبوز وریدهای عمقی (لخته شدن خون)؛ لخته شدن خون مشکل خطرناکی است که نیاز به مداخله فوری دارد.برخی پزشکان نیز از تکنیک ترانس ایلومینیشن استفاده می‌کنند؛ پزشک اتاق را تاریک می‌کند و یک لامپ هالوژن را روی کیست می‌تاباند تا متوجه شود که آیا مایع در کیست وجود دارد یا کیست یک توده سفت است.چنانچه کیست نشانه‌های غیرعادی داشته باشد، برای مثال سریع رشد کند یا درد شدید داشته باشد، یا بیمار تب کرده باشد، رادیوگرافی یا ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا توده تومور است یا خیر. ابتلا به بیماری‌های التهابی مفصل (آرتریت) در رادیوگرافی مشخص می‌شود، MRI نیز کیست یا آسیب‌دیدگی مینیسک را نشان می‌دهد.

درمان کیست بیکر

روش‌های مختلفی برای درمان کیست بیکر وجود دارد:

درمان اولیه

هرچند روش‌های متعددی برای درمان کیست بیکر وجود دارد، اما کیست معمولاً نیازی به مداخله پزشکی ندارد. روند معمول درمان این است که درد بیمار تسکین داده شود تا بیمار راحت باشد و بدن به مرور خود را التیام دهد. همچنین به بیمار توصیه می‌شود که در طول روز به پاها استراحت بدهد تا التهاب برطرف شود و به زانوها فشار نیاید. اگر بیمار مجبور است که مدتی طولانی بایستد، باید ساق فشرده کننده بپوشد یا دور زانو را ببندد تا از عضلات زانو حمایت شود و جریان خون بهبود یابد. بنابراین بهتر است که پاها را هنگام استراحت بالا بگذارید تا جریان خون افزایش یابد.

داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) 

این داروها برای تسکین درد و کاهش ورم و التهاب مصرف می‌شود. داروهای غیراستروئیدی در انواع و برندهای گوناگون تولید می‌شود. برای مثال می‌توانید ایبوپروفن را بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید، اما برای تهیه داروهای دیگر به نسخه پزشک نیاز دارید. مصرف NSAIDs بدون عوارض جانبی نیست. درد و خونریزی معده جدی‌ترین عارضه مصرف این داروها است. مصرف NSAIDs به بیماران مبتلا به آسم، فشار خون بالا، نارسایی کلیه و نارسایی قلب توصیه نمی‌شود. بنابراین حتماً قبل از مصرف این داروها با پزشک معالج خود یا دکتر داروساز مشورت کنید تا دچار مشکل نشوید.اگر کیست بیکر پاره شود، مایع داخل آن در ساق پا ترشح می‌کند و به درد شدیدی دامن می‌زند که باید به روش مناسب تسکین داده شود.

یخ

گذاشتن یخ روی زانو به تسکین درد و کاهش ورم کمک می‌کند. برای تهیه کیسه یخ کافی است که تکه‌های یخ را در یک کیسه پلاستیکی بگذارید یا حوله دور آن بپیچید. یخ را مستقیم روی پوست نگذارید، چون این کار باعث سوختگی پوست می‌شود. همچنین می‌توانید از یک کیسه نخودسبز منجمد استفاده کنید. کیسه یخ را 30 ـ 10 دقیقه روی زانو بگذارید؛ کمتر از 10 دقیقه اثری ندارد و بیشتر از 30 دقیقه به پوست آسیب می‌زند.

عصای زیربغل

برخی بیماران باید تا زمان برطرف شدن علائم از عصای زیربغل استفاده کنند تا وزن هنگام راه رفتن، روی پای آسیب دیده نیفتد.

طب فیزیکی و فیزیوتراپی

متحرک نگه داشتن مفصل زانو و انجام دادن تمرین‌های تقویتی برای عضلات دور زانو بسیار مفید است.  متخصص طب فیزیکی از مداخله‌های زیر بهره می‌گیرد:

طب سوزنی

طب سوزنی روشی برای درمان درد و ورم کیست بیکر است که در آن متخصص سوزن‌هایی ظریف را در نقاط خاصی از بدن فرو می‌کند و معمولاً با دست می‌چرخاند تا مطابق اصول طب چین باستان، جریان انرژی اصلاح شود. فرو کردن این سوزن‌ها در نقاط مشخص بدن پایانه‌های عصبی را تحریک می‌کند و باعث آزاد شدن انتقال دهنده‌های عصبی در مغز می‌شود. انتقال دهنده‌های عصبی مسئول بسیاری از اختلال‌ها، کمبودها و عدم تعادل‌های سیستمی در بدن هستند که منجر به ابتلا به عارضه‌های جسمی و روانی می‌شود.

لیزرتراپی

لیزر سرد روش دیگری برای درمان درد و ورم کیست بیکر است. لیزر سرد التهاب و تحریک بافت‌های داخل و اطراف مفصل زانو را کاهش می‌دهد تا مفصل سریع‌تر بهبود یابد. لیزرتراپی سرد درمانی موثر و غیرجراحی است که تحریک زانویی را که مایع اضافی تولید می‌کند، کاهش می‌دهد و از بین می‌برد. لیزردرمانی منجر به کوچک شدن اکثر کیست‌های بیکر و ناپدید شدن کامل آنها می‌شود.

ورزش درمانی

ورزش درمانی پس از بسیاری آسیب دیدگی‌ها برای تسریع التیام و تقویت توصیه می‌شود. اما ورزش درمانی در خانه در صورت وجود کیست بیکر راهکار عاقلانه‌ای نیست. البته پیاده‌روی و انجام ورزش‌های متوسط ایرادی ندارد، اما اگر کیست هنگام ورزش کردن پاره شود، با مشکلات بیشتری مواجه خواهید شد. اگر ملزم به انجام فعالیت بدنی هستید، فعالیت‌های خود را در حد سبک، مانند تمرین‌های کششی، یوگا یا پیلاتس نگه دارید. دویدن، ایروبیک یا وزنه برداری را به بعد از التیام یافتن کیست موکول کنید.

 تخلیه مایع مفصلی

گاهی اوقات پزشک لازم می‌داند که مایع اضافی زانو را با سوزن تخلیه کند تا علائم برطرف شود. بااین حال زانو معمولاً دوباره آب می‌آورد و کیست به مرور دوباره ایجاد می‌شود. تزریق کورتیزون (استروئید) معمولاً پس از تخلیه مایع مفصلی انجام می‌شود تا درد و التهاب مربوط به کیست کاهش یابد. البته این تزریق کمکی به پیشگیری از عود کیست نمی‌کند.

 تزریق کورتیزون (استروئید)

تزریق کورتیزون گاهی پس از تخلیه مایع مفصلی و به منظور کاهش درد و التهاب کیست انجام می‌شود. البته تزریق کورتیزون از عود کیست جلوگیری نمی‌کند.

اوزون تراپی

اوزون تراپی یک درمان غیرجراحی برای ترمیم و بازسازی رباط و درمانی دائمی برای ورم و درد مزمن است. در این روش مواد تولید کننده کلاژن و گاز اوزون در بافت پیوندی تزریق می‌شود تا بافت پیوندی ضعیف یا آسیب دیده داخل و اطراف مفصل ترمیم شود. با ترمیم کردن بافت پیوندی اقدام لازم برای تسکین درد مزمن انجام شده است. اوزون تراپی یا پرولوزون درمانی مبتنی بر تزریق و شبیه به پرولوتراپی یا پی آر پی درمانی است، با این تفاوت که در آن از اوزون نیز استفاده می‌شود. استفاده از اوزون فرایند التیام را نسبت به پرولوتراپی قدیمی سریع‌تر می‌کند، چون اوزون مولکولی با واکنش‌پذیری بالا است و اگر در کپسول مفصلی تزریق شود، می‌تواند قابلیت‌های ترمیم کنندگی مفصل فیبروبلاستیک را برانگیزد.

جراحی کیست

اگر کیست بسیار بزرگ و یا دردناک باشد و یا درمان‌های دیگر موثر نباشد، کیست باید جراحی شود.  جراحی گاهی به روش بسته یا سوراخ کلید با هدف بستن ارتباط بین کیست بیکر و مفصل زانو انجام می‌شود. جراحی باز نیز گاهی اوقات برای برداشتن کیست انجام می‌شود. همچنین مشکلات عامل ایجاد کیست، مانند ترمیم پارگی مینیسک را می‌توان همزمان با جراحی کیست درمان کرد.

دوران بهبود

کیست خود به خود بهبود می‌یابد و درمان به تسکین درد و التهاب کمک می‌کند. البته بهبودی یک شبه اتفاق نمی‌افتد. بهبودی کیست به بدن و توانایی آن برای غلبه بر آسیب دیدگی بستگی دارد. برطرف شدن درد و التهاب دو تا شش ماه زمان می‌برد. اگرچه نمی‌توان یک زمان مشخص را برای ساکت شدن درد ناشی از کیست بیکر تعیین کرد، اما مسلماً مراقبت از زانو و پا روند بهبود را تسریع خواهد کرد.

پیشگیری کیست بیکر

اگرچه هیچ راه مشخصی برای پیشگیری از کیست بیکر وجود ندارد، بااین حال به بیماران دچار مشکلات زانو توصیه می‌شود که ناراحتی مفصل را درمان کنند و فشار زیادی به زانو وارد نکنند تا احتمال ایجاد شدن کیست بیکر کاهش یابد. به علاوه رعایت یک رژیم غذایی کم نمک یا ضدالتهابی به طور کلی به کاهش التهاب دامن زننده به ورم پشت زانو کمک می‌کند.اگر مستعد دچار شدن به کیست بیکر هستید، باید با بعضی ورزش‌ها خداحافظی کنید. کیست بیکر در محل اتصال عضلات همسترینگ و عضلات خم کننده زانو قرار دارد، بنابراین در انجام دادن حرکات و ورزش‌های به کارگیرنده عضلات همسترینگ احتیاط کنید.