درمان بیماری لنف ادم: عملکرد ضعیف سیستم لنفاوی در مبارزه با عفونت‌ها

لنف ادم به التهاب یک یا هر دو دست یا پا گفته می­‌شود که به علت آسیب دیدن یا عملکرد ضعیف سیستم لنفاوی رخ می­‌دهد. سیستم لنفاوی شبکه‌­ای از عروق خونی است که در سراسر بدن انتشار یافته‌­اند و آب و مایعات اضافی بدن را جمع آوری می­‌کنند. مایعات بدن در غدد لنفاوی تصفیه می­‌شوند، غدد لنفاوی در مبارزه با عفونت اهمیت بسیار زیادی دارند و بخش اصلی سیستم لنفاوی محسوب می­شوند. در نهایت مایع اضافی که از بافت­ها جمع آوری شده است به درون جریان خون تخلیه می­‌گردد. در اکثر موارد، لنف ادم فقط یکی از دست‌­ها یا پاها را درگیر می­‌کند، اما گاهی اوقات هر دو دست و هر دو پا درگیر می­‌شوند. لنف ادم تحت عنوان لنف ادم اولیه یا لنف ادم ثانویه دسته بندی می­‌شود.

انواع لنف ادم

لنف ادم به دو گروه تقسیم می‌شود لنف ادم اولیه و لنف ادم ثانویه، که هر دو نوع آن به عروق لنفاوی مربوط هستند که دچار آسیب دیدگی شده‌اند یا به هر دلیلی از بدن تخلیه شده‌اند.

لنف ادم اولیه

لنف ادم اولیه زمانی رخ می‌دهد که سیستم لنفاوی بدن به علت نقص رشد، آسیب دیده باشد. می‌توان براساس سن بیمار در هنگام شروع بیماری، لنف ادم اولیه را به چند گروه دسته بندی کرد:

• لنف ادم جنینی: این عارضه در هنگام تولد قابل مشاهده است.
• لنف ادم پروککس: این عارضه پس از تولد و معمولا قبل از سن 35 سالگی بروز می‌کند.
• لنف ادم تاردا: این عارضه معمولا پس از سن 35 سالگی ایجاد می‌شود.

لنف ادم می‌تواند به صورت انواع ناهنجاری‌های مختلف دیده شود:

• آپلازی لنفاوی: یک بیماری نادر است که در این عارضه قسمت‌هایی از سیستم لنفاوی رشد نکرده‌اند.
• هیپوپلازی لنفاوی: این عارضه شایع ترین نوع هنجاری سیستم لنفاوی است که به رشد ناکافی و ناقص عروق و غدد لنفاوی اشاره دارد. در این عارضه تعداد عروق و غدد لنفاوی کم شده است، یا اندازه آنها کوچکتر از حالت طبیعی است.
• هایپرپلازی لنفاوی: این عارضه به ناهنجاری ساختاری عروق و / یا غدد لنفاوی گفته می‌شود که در این حالت عروق لنفاوی بزرگ می‌شوند و باعث ناهنجاری در سیستم لنفاوی و جریان لنف می‌شوند.

لنف ادم ثانویه

لنف ادم ثانویه در پی فاکتورهای آسیب رسان خارجی یا آسیب دیدن سیستم لنفاوی رخ می‌دهد. برخی از علل لنف ادم ثانویه عبارتند از:

• پرتو درمانی یا جراحی سرطان: تخلیه غدد لنفاوی در جراحی سرطان باعث اختلال در جریان لنف می‌شود. پرتو درمانی می‌تواند به عروق نازک سیستم لنفاوی آسیب برساند و منجر به لنف ادم شود.
• تومورها: تومورها می‌توانند رشد کرده و بزرگ شوند، به عروق سیستم لنفاوی فشار وارد کنند، جریان لنف را مسدود کنند و منجر به بروز لنف ادم شوند. معمولا تومورها باعث بروز لنف ادم می‌شوند که در قسمت فوقانی عضو شروع می‌شود. سایر علل لنف ادم معمولا منجر به تورم می‌شود ک در ابتدا در قسمت‌های تحتانی یک عضو شروع می‌شود.
• تروما: ضرب دیدگی بدن می‌تواند باعث آسیب دیدگی عروق سیستم لنفاوی شود و به بروز لنف ادم ختم شود.
• عفونت‌های مختلف: می‌توانند باعث التهاب و آسیب دیدگی دائمی عروق سیستم لنفاوی شوند.
• نارسایی مزمن وریدی: نارسایی مزمن وریدی می‌تواند باعث تجمع لنف شده و منجر به لنف ادم ثانویه ورید می‌شود. معمولا سایر بیماری‌ها باعث تشدید نارسایی مزمن وریدی می‌شود. این عارضه ممکن است در بیمارانی که غدد لنفاوی آنها سالم است، یا بیمارانی که غدد لنفاوی آنها آسیب دیده است، رخ دهد. نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، بیماری کبد، آینه تنفسی درمان نشده، چاقی، فلج / فلج عضلانی، بالا بودن فشار ریوی، و برخی از بیماری‌ها از جمله مواردی هستند که در بروز این عارضه نقش دارند.
• چاقی: اضافه وزن و چاقی یکی از فاکتورهای خطر برای بروز لنف ادم به ویژه در افرادی که قبلا دچار سرطان بوده‌اند، می­باشد. بیمارانی که شاخص توده بدنی آنها بیشتر از 59 است بیشتر در معرض خطر لنف ادم اندام تحتانی قرار دارند.
• فیلاریاز: یک نوع بیماری انگلی است که در کشورهای جهان سوم در افرادی که نقص سیستم لنفاوی دارند مشاهده می‌شود. این عارضه، شایع ترین علت لنف ادم در سراسر جهان است.

چگونه لنف ادم تشخیص داده می‌شود؟

معمولا لنف ادم در سابقه عمل جراحی یا سایر بیماری‌هایی که باعث آسیب رساندن به غدد لنفاوی می‌شوند، تشخیص داده می‌شود. معاینه جسمانی دقیق و بررسی پیشینه پزشکی بیمار برای رد کردن سایر بیماری‌هایی که باعث تورم اندام می‌شوند، مانند نارسایی کلیوی یا نارسایی قلبی، ضروری است. در برخی موارد، عکسبرداری‌های تخصصی می‌تواند به تائید تخصیص بیماری یا کسب اطلاعات بیشتر در خصوص علت لنف ادم کمک کند. در بخش زیر به تعدادی از روش‌های عکسبرداری اشاره می‌کنیم.

• سی تی اسکن یا ام آر آی
• اسکن داپلر الترسوند که می‌تواند به شناسایی لخته‌های خونی که منجر به تورم عضو می‌شوند کمک کند.
• لنفوسنتی گرافی که یک نوع تست است که می‌تواند به نشان دادن جریان مایعات در عروق لنفاوی کمک کند. در این روش قبل از انجام عکسبرداری ماده حاجب به درون عروق سیستم لنفاوی تزریق می‌شود.

روش‌های درمانی لنف ادم شامل چه مواردی است؟

برخی از روش‌های سودمند برای درمان لنف ادم عبارتند از:

درمان­‌های اولیه

پزشک در خصوص بهترین روش برای درمان اعضای درگیر بدن با بیمار صحبت می‌کند. به طور کلی، رعایت بهداشت پوست و اجتناب از برداشتن اجسام سنگین یا انجام دادن فعالیت‌های جسمانی دشوار در عضو درگیر اهمیت بسیار زیادی دارد. بیمار باید از پوشیدن لباس تنگ و جواهرات خودداری کند. بیمار باید از آفتاب سوختگی، نیش حشرات، بریدگی اندام، خشک شدن عضو، سائیدگی و خراشیدگی اندام درگیر اجتناب کند زیرا این موارد باعث بدتر شدن لنف ادم می‌شوند.

داروهای مخصوص لنف ادم

مصرف برخی از داروها در درمان فیلاریاز، که یکی از علل اصلی لنف ادم در سراسر جهان است، بسیار سودمند است. فیلاریاز به کمک داروی دی اتیل کاربامازین درمان می‌شود. مصرف آنتی بیوتیک در درمان عفونت‌های ثانویه پوست و بافت‌های زیر پوستی که یکی از عوارض شایع لنف ادم محسوب می‌شوند، ضروری است.

تخلیه لنف با مانورهای دستی

تخلیه لنف با مانورهای دستی (MLD) یک روش درمانی دستی است که باعث بهبود فعالیت و عملکرد عروق لنفاوی می‌شود. این روش به هدایت مایع لنف جمع شده در اطراف نقاط مسدود به درون عروق لنفاوی و سپس تخلیه آن به درون سیستم وریدی کمک می‌کند.

استفاده از باندکشی فشرده کننده

روش‌های درمانی فشرده کننده موضع باعث کاهش تورم اندام می‌شود که در پی تجمع مایع لنف ایجاد شده است. این روش به نقاط متورم فشار وارد می‌کند. باید فشار به صورت یکنواخت در تمام نقاط موضع متورم تقسیم شود. روش‌های مختلفی برای اعمال فشار بر موضع مورد نظر وجود دارد که استفاده از باند کشی و جوراب کشی یکی از این روش‌های درمانی است. فشار ایجاد شده به مایع لنف تجمع یافته کمک می‌کند در عروق لنفاوی جریان یابد. باند کشی و جوراب کشی به عنوان فشار اضافی بر عضله عمل می‌کنند، که این امر به تخلیه مایع کمک می‌نماید. این امر از بدتر شدن لنف ادم جلوگیری می‌کند. پوشیدن جواب کشی می‌تواند به کاهش تورم خفیف پا کمک کند. در مواردی که لنف ادم شدید باشد، پزشک متخصص استفاده از باند کشی چند لایه را پیشنهاد می‌کند. این جوراب‌ها به لحاظ فشاری که به بافت وارد می‌کنند، متفاوت هستند. در قسمت زیر به تعدادی از ویژگی‌ها مهم این جوراب‌ها اشاره می‌کنیم:

• این جوراب‌ها باید همه قسمت‌های موضع متورم را بپوشانند.
• به بیمار اجازه دهند به راحتی حرکت کند.
• کاملا سفت باشند.
• بیمار هنگام پوشیدن آنها احساس راحتی کند و سفتی این جوراب‌ها مناسب باشد.
• جوراب مناسب با وضعیت بیمار طراحی شده باشد.
• هر 4 تا 6 ماه یکبار عوض شوند زیرا شستشو باعث شل شدن آنها می‌شود در نتیجه فشار حاصل از پوشیدن جوراب در همه نقاط یکسان نیست.

بیمار باید در طول روز جوراب بپوشد و شب هنگام خوب آن را در بیاورد. صبح به محض بیدار شدن از خواب جوراب خود را بپوشد. پوشیدن این جوراب‌ها هنگام تمرینات ورزشی ضروری است.

پمپ‌های مخصوص

پمپ مکانیکی مخصوص فشرده کردن پا دستگاهی است که به آرامی موضع متورم را فشار می‌دهد که در فواصل زمانی منظم متورم می‌شود و باد داخل آن خالی می‌شود. این کار به تخلیه سریع لنف از درون دست یا پا کمک نمی‌کند، اما ممکن است مایع لنف درون بدن جمع شده و باعث ایجاد ناراحتی شود. ممکن است پس از جدا کردن دستگاه از دست یا پا، این اندام به سرعت متورم شود. اما استفاده از این دستگاه می‌تواند به نرم شدن بافت این اندام‌ها کمک کند. در صورتی که از دستگاه به درستی استفاده نشود، می‌تواند باعث آسیب دیدگی عضو و ایجاد تورم بیشتر شود. استفاده از این دستگاه مشروط به نظر مثبت متخصص لنف ادم است، پزشک نحوه استفاده صحیح از دستگاه را به بیمار آموزش می‌دهد . در موارد زیر بیمار مجاز به استفاده از دستگاه نیست:

• در صورتی که بیمار دچار التهاب یا عفونت باشد.
• در صورتی که بیمار هنگام استفاده از دستگاه درد زیادی را تحمل کند.

بیمار می‌تواند به طور مستقیم دستگاه را از تولید کننده آن خریداری کند، اما باید متخصص لنف ادم نحوه استفاده صحیح از دستگاه را به بیمار آموزش دهد.

چسب زدن روی موضع متورم

چسب زدن یک روش دیگر برای کنترل لنف ادم است. معمولا از این چسب‌ها در آسیب‌های ناشی از ورزش استفاده می‌شود. متخصص لنف ادم تعدادی از این چسب‌های باریک را روی پوست ناحیه متورم قرار می‌دهد. قرار دادن چسب باعث لیفت پوست می‌شود و در نتیجه مایعات لنف بهتر حرکت می‌کنند. تحقیقات محدودی در خصوص استفاده از چسب به عنوان یک روش برای درمان لنف ادم وجود دارد. اما افرادی که به این عارضه مبتلا هستند دریافته‌اند که استفاده از چسب می‌تواند به کاهش تورم اندام کمک کند. استفاده از چسب در کنار سایر روش‌های درمانی اثر بخشی بهتری دارد. متخصص لنف ادم نحوه قرار دادن چسب روی پوست را به بیمار آموزش می‌دهد. اعضای خانواده نیز می‌توانند در قرار دادن چسب روی پوست به بیمار کمک کنند.

اوزون تراپی

اوزون با استفاده از ژنراتور اوزون تولید می‌شود، این دستگاه اکسیژن خالص را به اوزون تبدیل می‌کند و با غلظت مناسب در اختیار پزشک قرار می‌دهد. می‌توان گاز اکسیژن را درون قوطی‌های مخصوص قرار داد اما عمر آن فقط 45 دقیقه است. سپس گاز تولید شده به روش‌های مختلف به بدن انتقال داده می‌شود. انتخاب روش درمان به شرایط بیمار و بهترین روش برای بهبود بیماری بستگی دارد. اتوهموتراپی ماژور روشی برای اجرای اوزون تراپی است. می‌توان در بیماری‌های مختلف مانند سرطان و بیماری‌های خود ایمنی از این روش استفاده کرد. در این روش درمانی، مقداری از خون بیمار تهیه می‌شود و با گاز اوزون ترکیب می‌گردد، سپس خون به بدن بیمار انتقال می‌یابد که این کار باعث ترکیب شدن اوزون / اکسیژن با خون می‌شود. سپس ترکیب ایجاد شده به همه سلول‌های بدن می‌رسد و سلول‌های نا سالم را تخریب می‌کند.

ورزش کردن، قرار گرفتن در حالت‌های مناسب و لنف ادم

انجام دادن برخی از تمرینات ورزشی می‌تواند به کاهش تورم ناشی از تجمع مایع لنف کمک کند. بیمار می‌تواند در حالت‌هایی قرار بگیرد که مایع لنف بتواند به راحتی از بدن تخلیه شود. ورزش کردن به حرکت لنف در سراسر سیستم لنفاوی کمک می‌کند، این امر می‌تواند باعث کاهش تورم شود. ورزش کردن باعث انقباض عضلات می‌شود که این فرایند به حرکت مایع لنف در عروق کمک می‌کند، ورزش کردن مزایای دیگری نیز دارد و به بیمار کمک می‌کند دامنه حرکات او کامل باشد و احساس بهتری داشته باشد.

قبل از شروع ورزش

انجام دادن تمرینات ورزشی به موارد زیر بستگی دارد:

• وضعیت بیمار قبل از درمان به چه صورت بوده است.
• بیمار چه نوع درمانی را دریافت کرده است.
• میزان شدت بیماری او چقدر است.

بیمار باید قبل از شروع تمرینات ورزشی با پزشک خود مشورت کند و از بایدها و نبایدهای ورزشی اطلاع بیابد. بیمار باید به آرامی ورزش کند. اگر مدت زیادی از ورزش نکردن بیمار می‌گذرد، پیاده روی می‌تواند گزینه مناسبی برای شروع ورزش باشد و بیمار به تدریج میزان مسافتی که راه می‌رود را افزایش دهد. یوگا، تای چی، پیلاتس، دوچرخه سواری، شنا، و تمرینات ایروبیک در آب نمونهای از تمرینات سودمند هستند. بیمار باید سعی کند هر روز کمی ورزش کند و بر اساس شرایط خود به تنطیم بازه ورزش کردن بپردازد. در صورتی که ورزش کردن به جزئی از برنامه روزانه بیمار تبدیل شود، توانایی او برای ورزش کردن بیشتر خواهد شد. پیاده روی یکی از تمرینات راحتی است که بیمار می‌تواند در برنامه خود قرار دهد، و سعی کند به جای رانندگی تا هر جا که امکان دارد پیاده روی کند.

قرار گرفتن در حالت‌های مناسب

نشستن یا دراز کشیدن از جمله حالت‌هایی هستند که تخلیه لنف کمک می‌کنند.

در مواردی که لنف ادم در ناحیه دست رخ می‌دهد، باید بیمار هنگام نشستن یک بالشت کوچک و راحت را زیر دست خود قرار دهد اما نباید سطح دست بالاتر از سطح شانه باشد؛ در مواردی که لنف ادم در ناحیه پا رخ می‌دهد باید بیمار از نشستن در حالتی که پاها به طور کامل روی زمین قرار می‌گیرند اجتناب کند و در عوض می‌تواند روی مبل دراز بکشید یا پای خود را روی صندلی قرار دهد. قرار دادن یک بالشت کوچک زیر زانو می‌تواند به طور کامل از پا محافظت نماید. بیمار هنگامی که دراز می­کشد می‌تواند یک بالشت را زیر پای خود قرار دهد یا با استفاده از وسایل مخصوص ارتفاع پایه‌های تخت خود را افزایش دهد تا پاها بالاتر از سطح بدن قرار بگیرند؛ در مواردی که لنف ادم در ناحیه سر و گردن ایجاد شده است، قرار دادن چند بالشت زیر سر می‌تواند به تخلیه مایع لنف کمک کند. همچنین بیمار می‌تواند ارتفاع پایه‌های تخت خود را افزایش دهد تا سر او بالاتر از سطح بدنش قرار بگیرد.

تنفس عمیق

نفس عمیق کشیدن می‌تواند به حرکت مایع لنف در سراسر بدن کمک کند. تنفس عمیق به حرکت و دور شدن مایع لنف از موضع متورم کمک می‌کند. تنفس عمیق برای انواع لنف ادم حتی تورم سر و گردن مفید است و با تغییر فشار موجود در ناحیه شکم و قفسه سینه به کاهش تورم کمک می‌کند. در نتیجه جریان لنف به درون خون برمی‌گردد. تنفس عمیق به آرام سازی بدن کمک می‌نماید. بیمار می‌تواند در هر حالتی ( نشسته، ایستاده، یا هنگام دراز کشیدن ) این تمرینات را انجام دهد. بیمار باید برای انجام این تمرین به صورت زیر عمل کند:

• عضلات شانه و قسمت فوقانی قفسه سینه خود را شل کنند.
• یکی از دست‌هایش را زیر دنده‌ها قرار دهد.
• به آرامی نفس عمیق بکشد تا بتواند حرکت دست و شکم خود را به سمت بالا احساس کند.
• سپس به آرامی نفس خود را بیرون دهد تا شکم به سمت پائین حرکت نماید.
• بیمار باید این تمرین را 5 بار انجام دهد.

در بخش زیر به تعدادی از تمرینات ورزشی سودمند اشاره می‌کنیم.

تمرینات مخصوص گردن

• کج کردن سر: بیمار باید سر خود را به سمت یکی از شانه‌هایش کج کند، و حدود سه ثانیه در این حالت باقی بماند سپس به حالت اول برگردد و در مرحله بعد سرش به سمت شانه مخالف کج کند.
• چرخاندن سر: بیمار باید تا جایی که می‌تواند سرش را به سمت شانه بچرخاند و حدود سه ثانیه در این حالت باقی بماند سپس سرش را به حالت اول برگرداند و مجددا آن را به سمت شانه مخالف بچرخاند. برای انجام این تمرین باید بیمار سرش را بچرخاند و از چرخاندن بدن خود اجتناب کند.
• چسباندن چانه به قفسه سینه: بیمار باید برای انجام این تمرین تا جایی که می‌تواند گردن خود را به سمت پائین هدایت کند و چانه‌اش را به قفسه سینه برساند و حدود دو ثانیه در این حالت باقی بماند، سپس به آرامی به نقطه شروع برگردد و به رو به رو نگاه کند.

تمرینات مخصوص شانه

• بالا و پائین بردن شانه: بیمار باید برای انجام این تمرین شانه‌هایی را کاملا شل کند سپس آنها را تا نزدیک گوش خود بالا بیاورد، پس شانه‌هایش را شل کند و در مرحله بعد آنها را به سمت پائین هدایت نماید.
• چرخش شانه‌ها: بیمار باید برای انجام این تمرین ابتدا شانه‌های خود را به سمت جلو و سپس به سمت عقب هدایت نماید.

تمرینات مخصوص بازو

• حرکات ترکیبی: بیمار باید برای انجام این تمرین روی صندلی بنشیند و ابتدا دست‌هایش را روی زانو و سپس آنها را روی شانه قرار دهد.
• تظاهر به شنا کردن: بیمار باید برای انجام این تمرین روی لبه صندلی بنشیند یا بایستد پس دست‌هایش را مقابل قفسه سینه خود قرار دهد و سپس به طرفین هدایت نماید، گویی در حال شنا کردن است. اگر انجام این تمرین برای او دشوار بود می‌تواند دسته‌اش را در نزدیکی کمرش حرکت دهد.
• تمرین کردن با توپ: بیمار باید برای انجام این تمرین یک توپ کوچک و سبک را روی مچ دست خود قرار دهد و آن را جهات مختلف بچرخاند.

تمرینات مخصوص مچ دست

• بیمار باید برای انجام این تمرین، بازوی خود را روی یک بالشت قرار دهد به گونه ای که دست‌های او به سمت پائین هدایت شود. بیمار باید تا جایی دستش را به سمت پائین هم کند که به طور کامل کشش آن را احساس کند، سپس حدود 5 ثانیه در این حالت باقی بماند و به آرامی دستش را شل کند. سپس دستش را به سمت بالا خم نماید و کشش آن را به طور کامل احساس کند، سپس حدود 5 ثانیه در این حالت بماند و به آرامی دستش را به نقطه شروع برگرداند.
• در تمرین بعدی باید بیمار بازوی خود را روی یک بالشت قرار دهد و دستش را از لبه آن آویزان کند. دستش را در جهت حرکت عقربه های ساعت و سپس در جهت مخالف آن بچرخاند.

تمرینات مخصوص دست

• بیمار باید برای انجام این تمرین دستش را مشت کند سپس باز نماید و انگشتانش را به سمت بیرون بکشد.
• از انگشت اشاره خود برای لمس کردن سایر انگشتان استفاده کند و به مرور زمان این تمرین را سریع تر انجام دهد.
• بندهای انگشتان خود را خم کند، سپس آنها صاف نگه دارد.
• دست خود را باز کند و انگشتانش را به هم بچسباند سپس آنها را ببندد و چند بار این حرکت را انجام دهد.

تمرینات ورزشی برای کاهش تورم ناحیه تناسلی

تمرینات ورزشی مخصوص عضلات کف لگن و شکم به استفاده از عضلات ناحیه تناسلی کمک می‌کند. این تمرینات به کنترل لنف ادم کمک می‌نماید. این تمرینات به تخلیه مایع از موضع به درون سیستم لنفاوی شکم کمک می‌کند. متخصص لنف ادم نکات مربوط به نحوه انجام این تمرین ورزشی را به بیمار آموزش می‌دهد. بیمار باید عضلات اطراف لگن و عضلاتی که هنگام دفع ادرار از آنها استفاده می‌کند را منقبض نماید. هنگام انجام این تمرین باید عضلات باسن و ران کاملا شل باشند و بیمار تنفس عادی داشته باشد، بیمار باید ده بار به سرعت عضلات خود را منقبض کرده و سپس شل کند، سپس ده بار این کار را به آرامی انجام دهد و هنگام منقبض کردن عضلات تا ده بشمارد سپس آنها را شل کند.

کپی فقط با ذکر لینک و منبع بلامانع است.