درمان باد، نفخ و گاز شکم و معده با غذاهای ضدنفخ و داروی نفخ شکم
دفع گاز (باد شکم)، نفخ و آروغ زدن همگی فرایندهای طبیعی بدن هستند. هنگام تجزیه غذاها برای کسب انرژی، گاز در معده و روده‌ها ساخته می‌شود. گاهی ممکن است دفع گاز و آروغ زدن موجب ناراحتی و خجالت افراد شود. نفخ که باعث احساس پری و تورم شکم می‌شود، نیز می‌تواند باعث ناراحتی شود. اگرچه بسیاری از مردم فکر می‌کنند بیش‌ازحد گاز دفع می‌کنند یا نفخ غیرطبیعی دارند، اما چنین حالت‌هایی به‌ندرت ایجاد می‌شود. گاهی اوقات تغییر رژیم غذایی و نوشیدنی‌های مصرفی می‌تواند میزان گاز را کاهش داده و ناراحتی‌های شما را برطرف سازد. آروغ زدن (بادگلو) که ممکن است به‌صورت غیرارادی یا ارادی ایجاد شود و یا همراه با صدا باشد، خروج هوا از معده یا مری است که از طریق دهان خارج می‌شود. آروغ زدن 3 یا 4 بار پس خوردن غذا عادی است و معمولاً در اثر بلع هوا ایجاد می‌شود. آروغ زدن می‌تواند در شرایط عصبی یا وجود سایر بیماری‌ها مانند زخم‌های گوارشی یا اختلال کیسه صفرا نیز ایجاد شود.
آروغ زدن
آروغ زدن یا بادگلو، فرایندی است که به کمک آن بدن هوای اضافی وارد شده به قسمت فوقانی دستگاه گوارش را از طریق دهان دفع می‌کند.
علل
اغلب آروغ زدن ناشی از بلعیدن هوای زیاد است. این هوای اضافی در اغلب موارد حتی وارد معده هم نمی‌شود، بلکه در مریتجمع می‌یابد.
در صورت سریع غذا خوردن یا سریع نوشیدن، صحبت کردن هنگام غذا خوردن، آدامس جویدن یا مکیدن آب‌نبات‌ها، مصرف نوشیدنی‌های گازدار یا سیگار کشیدن، ممکن است هوای اضافی بلعیده شود. بعضی افراد به‌واسطه عادت عصبی هوای اضافی می‌بلعند - حتی زمانی که آن‌ها در حال غذا خوردن یا نوشیدن نیستند. به این حالت هواخواری گفته می‌شود.
گاهی اوقات ریفلاکس اسید معده یا بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD) به‌واسطه افزایش انعکاس بلع موجب برانگیختن آروغ بیش‌ازحد می‌شود. آروغ زدن مزمن می‌تواند در اثر التهاب مخاط معده (گاستریت) ایجاد شود و یا ممکن است به عفونت هلیکو باکتری مربوط باشد، نوعی باکتری که می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های گوارشی شود. در این حالت، معمولاً آروغ زدن همراه با سایر علائم مانند سوزش سر دل و یا دل‌درد دیده می‌شود.
درمان
در صورت رعایت موارد زیر می‌توان آروغ زدن را کاهش داد:
- به آرامی خوردن و نوشیدن. آهسته غذا خوردن به بیمار کمک می‌کند تا هوای کمتری ببلعد. سعی کنید زمانی غذا بخورید که در حالت آرامش قرار داشته باشید. غذا خوردن هنگام استرس و یا عجله داشتن باعث بلع هوای بیشتر می‌شود.
- اجتناب از نوشیدنی‌های گازدار. آن‌ها گاز دی‌اکسید کربن آزاد می‌کنند.
- پرهیز از جویدن آدامس و آب‌نبات‌های سخت. هنگامی که فرد آدامس می‌جود یا آب‌نبات‌های سخت را می‌مکد، بیش‌ازحد هوا وارد معده خود می‌کند. درواقع بخشی از آنچه بلعیده می‌شود هوا است.
- سیگار نکشید. هنگامی که بیمار دود سیگار را وارد ریه‌های خود می‌کند، هنگام دم مقداری هوا نیز می‌بلعد.
- دندان‌های مصنوعی خود را بررسی کنید. اگر دندان‌های مصنوعی اندازه مناسبی نداشته باشند، هنگام خوردن و آشامیدن هوای بیشتری وارد معده می‌شود.
- تحرک داشته باشید. ممکن است بعد از خوردن غذا کمی پیاده‌روی سبک برای کاهش علائم مناسب باشد.
- درمان ریفلاکس . در مواردی که ریفلاکس گاه‌گداری ظاهر می‌شود و خفیف است، ضد اسیدها یا سایر داروهای غیر نسخه‌ای می‌تواند مفید باشند. در موارد شدیدتر، ریفلاکس اسید نیازمند داروهای تجویزی یا سایر درمان‌ها می‌باشد.
دفع بیش‌ازحد گاز
میزان گازی که غذاهای مختلف در افراد ایجاد می‌کنند، از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
علل
به‌طورمعمول گازی که در روده کوچک یا روده بزرگ (کولون) تولید می‌شود، ناشی از هضم یا تخمیر مواد غذایی هضم نشده مانند فیبرهای گیاهی یا قندهای خاص (کربوهیدرات‌ها) به‌وسیله باکتری‌هایی روده بزرگ است. همچنین ممکن است درصورتی‌که سیستم گوارش نتواند برخی از مواد غذایی را به‌طور کامل هضم کند، گاز بیشتری تولید شود، مانند: گلوتن یا قند مجود در محصولات لبنی و میوه‌ها.
سایر علل تولید گاز روده عبارت‌اند از:
- تجمع باقی‌مانده مواد غذایی در روده بزرگ
- تغییر در باکتری‌های روده کوچک
- ضعیف بودن جذب کربوهیدرات‌ها، که می‌تواند توازن باکتری‌های مفید در سیستم گوارشی را به هم بزند.
- یبوست ، ازآنجاکه باقی‌مانده‌های مواد غذایی طولانی‌تر در روده باقی می‌مانند، زمان بیشتری برای تخمیر در اختیار دارند.
اختلالات گوارشی، مانند عدم تحمل لاکتوز یا فروکتوز یا بیماری سلیاک.
درمان
برای جلوگیری و درمان گاز اضافی، ممکن است اقدامات زیر به شما کمک کند:
- حذف برخی غذاهای خاص از رژیم غذایی. موادی که به‌طور طبیعی باعث افزایش تولید گاز می‌شوند عبارت‌اند از: حبوبات، لوبیا، نخودفرنگی، عدس، کلم، پیاز، کلم بروکلی، گل‌کلم، غلات کامل، قارچ، برخی از میوه‌ها و نوشیدنی‌های گازدار. سعی کنید این غذاها را یکی‌یکی حذف کرده تا ببیند با حذف آن غذای خاص، دفع گاز یا نفخ شما بهبود می‌یابد یا نه.
- برچسب مواد غذایی را بررسی کنید. اگر با مصرف محصولات لبنی دچار مشکل می‌شوید، احتمالاً به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستید. به محصولاتی که می‌خرید توجه داشته باشید تا میزان لاکتوز آن‌ها پایین بوده یا فاقد لاکتوز باشند. بعضی از کربوهیدرات‌های غیرقابل هضم که در محصولات بدون قند (سوربیتول، مانیتول و زسیلیتول) یافت می‌شوند، نیز می‌توانند باعث افزایش تولید گاز شوند.
- غذاهای چرب کمتر مصرف کنید. چربی هضم غذا را کند می‌کند، درنتیجه غذاها فرصتی بیشتری برای تخمیر در اختیار دارند.
- به‌طور موقت برای مدتی مصرف فیبرها را متوقف کنید. مواد حاوی فیبر بالا مزیت زیادی داند، اما بسیاری از آن‌ها باعث تولید گاز زیاد در روده‌ها می‌شوند. بعد از مدتی استراحت، دوباره به آرامی فیبرها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
- می‌توانید از داروهای غیر نسخه‌ای کمک بگیرید. برخی از داروها مانند لاکتید یا آنزیم‌های هضم‌کننده محصولات لبنی، می‌توانند به هضم لاکتوز کمک کنند. مؤثر بودن قرص‌های حاوی سایمتیکون (Gas-X, Mylanta Gas) از لحاظ علمی به اثبات نرسیده است، اما برخی افراد با مصرف آن‌ها احساس بهتری داشته و علائم آن‌ها کاسته می‌شود. آلفاگالاكتوزيد‌ازهاي خوراكي (Beano) نیز می‌تواند در تجزیه برخی از حبوبات کمک‌کننده بوده و میزان تولید گاز را کاهش دهند.
نفخ
به احساس پر بودن شکم نفخ گفته می‌شود. در این حالت شکم متورم شده و بزرگ شدن آن قابل احساس است. افراد اکثر علائم شکمی را تحت عنوان نفخ توصیف می‌کنند، به‌خصوص اگر این علائم توسط آروغ زدن، دفع گاز یا اجابت مزاج برطرف نشده باشند. ارتباط دقیق بین گاز روده و نفخ به‌طور کامل مشخص نیست. بسیاری از افراد مبتلا به نفخ، نسبت به بقیه افراد دفع گاز زیادتری ندارند. بسیاری از افراد، به‌ویژه افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر را افراد عصبی ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به علائم گوارشی و گاز روده خود داشته باشند. بااین‌وجود، می‌توان از طریق تغییر عادت‌هایی که باعث کاهش آروغ زدن و دفع گاز می‌شود، میزان نفخ را نیز کاهش داد.چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
آروغ زدن، دفع گاز و نفخ بیش‌ازحد اغلب خودبه‌خود یا با تغییر در رژیم غذایی برطرف می‌شوند. اگر بیمار علامت و نشانه دیگری نداشته باشد، بعید است پای مشکل جدی‌ای در میان باشد. اگر علائم بيمار با اقدامات ساده و تغییرات لازم برطرف نشود، بخصوص اگر با علائم زیر همراه باشد، باید با پزشک مشورت کنید:- اسهال
- درد مداوم یا شدید شکم
- مدفوع خونین
- تغییر رنگ یا تعداد دفعات دفع مدفوع
- کاهش وزن ناخواسته
- ناراحتی و درد در قفسه سینه
- از دست دادن اشتها و یا سیر شدن سریع
این علائم و نشانه‌ها می‌تواند بیان‌گر اختلالات جدی دستگاه گوارش باشد، علائم مربوط به دستگاه گوارش ممکن است باعث خجالت و شرمندگی شما بشوند، اما اجازه ندهید خجالت شما را از مراجعه به پزشک بازدارد.
