توانبخشی نوین سکته مغزی: فیزیوتراپی، تحریک الکتریکی، اوزون درمانی

سکته مغزی در صورتی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به مغز دچار وقفه یا کاهش گردد. در این وضعیت، اکسیژن و موادمغذی به مغز نمی‌رسند و سلول‌های مغزی می‌میرند. سکته مغزی از نظر پزشکی یک وضعیت اضطراری محسوب می‌شود و فرد بیمار می‌بایست بلافاصله تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد. هرچه بیمار سریعتر توسط پزشک معاینه گردد و روند درمان و تشخیص بیماری زودتر انجام گیرد، شانس بهبودی هم بیشتر خواهد شد.

انواع

سه نوع سکته مغزی وجود دارد:

• سکته ایسکمیک: این مورد شایع‌ترین نوع سکته مغزی تلقی می‌گردد. تحت این شرایط، یک لخته خونی مانع از رسیدن خون و اکسیژن به مغز می‌شود.
• سکته هموراژیک: این سکته زمانی رخ می‌دهد که دیواره عروق خونی به دلیل ضعیف شدن پاره می‌شوند و این وضعیت معمولا بر اثر آئوریسم (رگ برآمدگی) یا بدشکلی‌های شریانی وریدی بروز می‌کند.
• حمله ایسکمیک گذرا: اصطلاحا به این حمله سکته خفیف هم گفته می‌شود، و وقتی بروز می‌کند که جریان خون نتواند به بخشی از مغز برسد. جریان خون بعد از مدت زمان کوتاهی دوباره به راه می‌افتد و علائم بیماری متوقف می‌گردد.

دلایل

سکته می‌تواند به دلایل متفاوتی ایجاد شود که عبارتند از:

بیماری بالینی

برخی بیماری‌های بالینی خاص با افزایش خطر ابتلا به سکته مغزی مرتبط هستند. این بیماری‌ها عبارتند از:

• فشارخون بالا
• عارضه‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی
• دیابت
• بالا رفتن کلسترول خون
• از دست رفتن بیش از اندازه خون بدن
• بیماری‌های ارثی انعقاد خون مانند بیماری سلول داسی‌شکل

سبک زندگی

ثابت شده برخی عادات سبک زندگی شانس ابتلا به سکته مغزی را بالا می‌برند ازجمله:

• سیگار کشیدن
• مصرف زیاد الکل
• چاقی
• فعالیت کم بدنی

علائم سکته مغزی

علائم عمده سکته مغزی شامل موارد زیر می‌شوند:

• حالت گیجی، ازجمله مشکل گفتاری و ادراکی
• سردرد، احتمالا با تغییر در سطح هوشیاری یا استفراغ همراه است
• بی‌حسی یا ناتوانی در حرکت قسمت‌هایی از صورت و پا مخصوصا در یک سمت بدن
• مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
• مشکل راه رفتن، منجمله سرگیجه و عدم هماهنگی و کنترل اعضای بدن
• مشکل کنترل ادرار و مدفوع
• افسردگی
• احساس درد در دست و پاها طوری‌که با جابجایی و تغییر دما تشدید می‌گردد
• فلج یا احساس ضعف در یک یا هر دو سمت بدن
• مشکل کنترل یا ابراز احساسات

تشخیص

پزشکان به کمک چندین نوع آزمایش می‌توانند نوع سکته مغزی را تشخیص دهند:

• معاینه بدنی: معمولا پزشک یک سری را اطلاعات درباره علائم و سوابق پزشکی بیمار را جویا می‌شود. یا ممکن است فشارخون بیمار را بررسی کند، به صدای سرخرگ کاروتیدی در ناحیه گردن گوش دهد، و جهت یافتن نشانه‌هایی از لخته‌گی، عروق خونی در پشت چشم‌ها را معاینه کند.
• آزمایش خون: ممکن است پزشک تعدادی آزمایش خون از بیمار بگیرد تا متوجه شود لخته خونی با چه سرعتی شکل می‌گیرد، درصد مواد خاص موجود در خون مانند فاکتورهای انعقادخون به چه اندازه است و یا بروز هرگونه عفونت مغزی را تشخیص دهد.
• سی تی اسکن: با انجام یک سری عکسبرداری‌های اشعه ایکس می‌توان بروز خونریزی، سکته مغزی، تومور، و سایر بیماری‌های مغزی را تشخیص داد.
• ام آر آی: با کمک میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی می‌توان تصاویری از مغز بدست آورد و از این طریق آسیب به بافت مغزی را تشخیص داد.
• سونوگرافی کاروتید: از سونوگرافی جهت بررسی جریان خون در سرخرگ کاروتید و وجود هر گونه پلاک خونی استفاده می‌شود.
• آنژیوگرافی مغزی: طی این آزمایش به منظور باکیفیت‌تر شدن عکسبرداری با اشعه ایکس مقداری رنگ به عروق خونی مغز تزریق می‌گردد. بدین‌ترتیب تصاویر واضحی از مغز و عروق خونی گردن بدست می‌آید.
• اکوکاردیوگرافی یا اکو قلب: طی این آزمایش نیز تعدادی تصاویر واضح از قلب ثبت می‌گردد تا از این طریق بتوان احتمال وجود هر نوع لخته که به مغز راه پیدا کرده است و موجب سکته مغزی شده، تشخیص داد شود.

تشخیص دقیق هر نوع سکته‌ای که بیمار به آن دچار شده است تنها با عکسبرداری از مغز و آن هم در بیمارستان امکان‌پذیر است.

درمان و توانبخشی بیماران سکته مغزی

روش‌های درمانی متفاوتی برای درمان بیماران سکته مغزی وجود دارد که عبارتند از:

مصرف داروها

داروهای مورد استفاده در درمان انواع سکته مغزی متفاوت هستند و عبارتند از:

داروهای مربوط به سکته ایسکمیک

معمولا پزشکان داروهای حل‌کننده لخته خونی و پیشگیری کننده از آنها را برای بیماران تجویز خواهند کرد.

• آسپرین و داروی فعال کننده بافت پلاسمینوژن
• داروی TPA یا فعال‌کننده بافت پلاسمینوژن در حل کردن لخته‌های خونی بسیار موثر است و باید ظرف 4.5 ساعت از بروز سکته مغزی به بیمار تزریق شوند. درمان‌های اضطراری شامل تزریق مستقیم TPA داخل شریان مغز یا استفاده از کاتتر به منظور از بین بردن لخته خونی می‌شوند.

روش‌های درمانی سکته ایسکمیک

درمان ممکن است با تجویز داروهایی جهت کمتر کردن فشار بر مغز، کنترل فشار خون، جلوگیری از تشنج و پیشگیری از گرفتگی و تنگی ناگهانی عروق خونی آغاز گردد. در صورتی‌که بیمار در حال مصرف داروی ضد پلاکت خونی و یا داروهای رقیق‌کننده و ضد انعقادخون نظیر وارفارین یا کلوپیدوگرل باشد، به منظور مقابله با اثرات جانبی دارو یا انتقال خون و جبران خون از دست رفته، ممکن است برخی داروهای دیگر هم تجویز شوند.

فیزیوتراپی

سکته مغزی اغلب باعث فلج شدن یک سمت بدن بیمار می‌شود به‌طوریکه قادر به حرکت یک دست یا یک پای خود نمی‌باشد. طی چند هفته و ماه نخست فرآیند بهبودی، فیزیوتراپ جهت حفظ حالت انعطاف‌پذیری و به جنب و جوش درآوردن عضلات درمان را بر روی بیمار مغزی اجرا می‌کند. اگر وضعیت بیمار به حالت نرمال بازگشت، فیزیوتراپ اجازه انجام برخی مهارت‌های روزمره را به بیمار می‌دهد تا سلول‌های سالم مغز بتوانند اندام‌های آسیب‌دیده را مدیریت و کنترل کنند.

درمان با دستگاه فیزیوتراپی (TENS)

توانایی به حرکت در آوردن مجدد عضلات و اندام بعد از سکته مغزی مهمترین مزیت روش درمانی با دستگاه فیزیوتراپی تنس به حساب می‌آید. بیمارانی که به سکته مغزی دچار شده‌اند و نیمی از بدن آنها فلج شده است، درمان به روش TENS از طریق تحریک عضله و عصب می‌تواند به بازیابی حرکت عضلات بیماران کمک کند. به منظور کسب نتایج بهتر، پیشنهاد می‌شود درمان به روش TENS را همراه با انجام برخی تمرینات توانبخشی به کار گیرید. به جنب و جوش درآوردن عضلات و به کارگیری همزمان آنها در انجام برخی کارهای روزمره اجازه بازیابی خیلی سریعتر و بهتر را به بیمار خواهد داد. با‌اینحال اگر بیمار در هیچ صورتی قادر به تکان دادن عضلات خود نباشد، اما همچنان می‌تواند از درمان TENS به‌تنهایی و بدون نیاز به انجام حرکات تمرینی بهره گیرد.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی نقش بسزایی را در فرآیند بهبودی بیمار ایفا می‌کند، و در بهتر شدن عملکرد عصبی، تحرک مفصل و در عین حال رفع تنش ناشی‌از سکته مغزی ثمربخش است. تحقیقات بسیاری نشان داده است ماساژدرمانی کمک خوبی به کاهش ورم، بی‌حسی یا بیشتر کردن دامنه حرکتی دست و پاها و همچنین احساس و تحرک بهتر بیماران مبتلا به سکته مغزی خواهد کرد.

اوزون درمانی

ازون درمانی می‌تواند به پیشگیری از بروز سکته مغزی کمک کند. علاوه‌براین، از این روش درمانی جهت بازیابی تحرک و بازگرداندن وضعیت فعلی بیمار مغزی به حالت نرمال استفاده می‌شود. ازون درمانی نتایج بسیار سودمندی را برای بیمار به همراه دارد ازجمله سطح اکسیژن خون را افزایش می‌دهد، گردش خون را بهتر می‌کند، کلسترول را پایین می‌آورد، با فرآیند سفت شدن شریان‌ها مبارزه می‌کند، و در تقویت دیواره‌های شریانی و بهبود قسمت‌های آسیب دیده مغز تاثیرگذار است.

طب سوزنی

طی سوزنی در بهتر کردن نحوه انجام فعالیت‌های زندگی روزمره و برخی عملکردهای عصبی بدن موثر است. از این روش جهت بهبود توانایی انجام کارهای روزمره بیماران مبتلا به سکته مغزی استفاده می‌شود، فعالیت‌هایی همچون استحمام، پخت و پز، لباش پوشیدن، غذا خوردن، کتاب خواندن و نوشتن.

تمرین

ورزش‌های مناسب برای سکته مغزی می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی دوم کمک کنند و بیماران را در مسیر مواجه با مشکلات فیزیکی بعد از سکته مقاوم سازند.
با انجام ورزش فرد می‌تواند دامنه‌ی حرکات بدنش را که پس از سکته مغزی دچار مشکل شده است بهبود بخشد. انجام ورزش به حفظ تعادل و همچنین راه رفتن بیماران که مشکل عمده‌ی بیماران سکته مغزی است کمک زیادی می‌کند.

پیشگیری

برطرف کردن و درمان دلایل اصلی سکته مغزی بهترین روش پیشگیری از آن محسوب می‌گردد. این کار در بهترین شرایط از طریق تغییر در سبک زندگی محقق می‌گردد، ازجمله:

• در پیش گرفتن رژیم غذایی سالم
• حفظ تعادل وزنی
• انجام ورزش منظم
• خودداری از مصرف دخانیات
• پرهیز از مصرف الکل و نوشیدن به میزان اعتدال
• کنترل فشارخون
• مدیریت بیماری دیابت
• درمان آپنه یا قطع تنفس در خواب