اسپوندیلیت آنکیلوزان: درد و گرفتگی از گردن تا پایین کمر
اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتيسم ستون فقرات (Ankylosing spondylitis) یک بیماری التهاب مفصلی است که بهمرورزمان میتواند باعث چسبندگی مهرههای ستون فقرات خواهد شد. این چسبندگی باعث میشود که انعطافپذیری ستون فقرات و کمرتان کاهش یابد و ممکن است منجر به حالت «خم شدن به جلو» شود. اگر قفسه سینه نیز تحت تأثیر این بیماری قرار بگیرد، تنفس عمیق فرد دچار مشکل خواهد شد.
میزان ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان در مردان بیشتر از زنان میباشد. نشانهها و علائم آن معمولاً در اوایل جوانی بروز میکند. التهاب ناشی از این بیماری میتواند به قسمتهای دیگری از بدن نیز بروز کند، بیشتر در چشمها.
درمانی برای بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد اما برخی روشهای درمانی وجود دارند که میتوانند علائم آن را کاهش دهند و شاید بتوانند پیشرفت این بیماری را کندتر کنند.
چه عاملی باعث ایجاد اسپوندیلیت آنکیلوزان میشود؟
هیچ علت مشخص و شناختهشدهای برای بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد، البته به نظر میآید که عوامل ژنتیکی در بروز این بیماری نقش داشته باشند. بخصوص افرادی که ژنی بنام HLA-B27 دارند، درخطر بیشتری برای ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان میباشند. اگرچه، تنها برخی افراد دارای این ژن دچار این بیماری میشوند.
نشانههای این بیماری چیست؟
اولین نشانهها و علائم بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان ممکن است شامل درد و خشکی در قسمت پایین کمر و باسن، در اول صبح و بعد از یک مدت بیتحرکی باشد. گردن درد و احساس خستگی نیز از علائم شایع این بیماری است. با گذشت زمان، این علائم ممکن است در فواصل زمانی منظمی بدتر، بهتر یا متوقف شوند.
نواحی از بدن که بیشتر از همه درگیر این بیماری میشوند عبارتاند از:
- مفصل بین قسمت انتهایی ستون فقرات و لگن (ساکرویلیاک)
- مهرههای واقع در قسمت پایین کمر
- نواحی که در آن تاندونها و رباطها به استخوان متصل میشوند، بیشتر در ستون فقرات شما اما گاهی در طول قسمت پشت پا
- غضروف بین استخوان جناغ سینه و دنده
- مفاصل لگن و شانه
اسپوندیلیت آنکیلوزان چه مشکلاتی به همراه دارد؟
در موارد شدید بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان، استخوان جدیدی بهعنوان بخشی از فرایند بهبودی بدن تشکیل میشود. این استخوان جدید بهتدریج فواصل بین مهرهها را پر میکند و گاهی بخشهایی از مهرهها را به یکدیگر جوش میدهد. از این رو این بخشهای ستون فقرات خشک و انعطافناپذیر میشوند. جوش خوردگی همچنین میتواند باعث خشکی قفسهی سینه، محدود شدن گنجایش و عملکرد ششها شود.
مشکلات بیشتر ناشی از این بیماری عبارتاند از:
- التهاب و عفونت چشم: یکی از شایعترین مشکلات و عوارض ناشی از بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان، التهاب (اوویتیس) است که میتواند منجر به درد ناگهانی چشم، حساسیت نسبت به نور و تاری دید شود. اگر این علائم را در خود مشاهده کردید فوراً به یک متخصص مراجعه کنید.
- شکستگیهای فشرده کننده: استخوانهای برخی افراد، در اوایل بروز بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان نازک و ضعیف میشوند. مهرههای ضعیف شده ممکن است شکسته و خرد شوند، این امر شدت حالت خمشدگی به جلو را افزایش خواهد داد. شکستگی مهرهها میتواند فشار و آسیبی را روی طناب نخاعی و عصبهای واقع در آن وارد کند.
- مشکلات قلبی: اسپوندیلیت آنکیلوزان میتواند موجب بروز مشکلاتی در آئورت (طولانیترین عروق در بدن) شود. آئورت ملتهب ممکن است تا حدی بزرگ شود که فرم دریچهی آئورتی قلب را تغییر دهد و درنتیجه عملکرد قلب را دچار مشکل کند.
عوامل خطر
- جنسیت: احتمال ابتلا به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان در آقایان بیشتر از خانمها میباشد.
- سن: شروع بیماری معمولاً در اواخر دوره نوجوانی و اوایل دورهی جوانی و بزرگسالی رخ میدهد.
- توارث: اکثر افرادی که به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا میشوند دارای ژنی بنام HLA-B27 هستند. البته از افراد بسیاری هستند که این ژن را دارند اما هرگز دچار اسپوندیلیت آنکیلوزان نشدهاند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتیکه دچار دردی در ناحیهی پایین کمر و باسن شدهاید که بهتدریج به وجود آمده است، در هنگام صبح بدتر است یا باعث بیدار شدن شما از خواب در نیمهشب میشود، حتماً به یک متخصص مراجعه کنید – خصوصاً اگر این درد با ورزش بهتر و با استراحت بدتر میشود. اگر دچار چشمدرد و قرمزی چشم، حساسیت به نور زیاد یا تاری دید شدهاید حتماً به یک متخصص چشمپزشک مراجعه کنید.
بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان چگونه تشخیص داده میشود؟
در طی معاینهی فیزیکی، پزشک از شما میخواهد که در جهات مختلف خم شوید نا دامنه حرکتی ستون فقراتتان را بررسی کند. سعی میکند با فشار دادن قسمتهای خاصی از لگنتان یا با تکان دادن پاهایتان در موقعیتی بخصوص، دردی ایجاد کند. همچنین از شما میخواهد تا نفس عمیق بکشید تا بررسی کند که آیا مشکلی در باز شدن قفسه سینه دارید یا خیر.
معاینات تصویری
با انجام عکسبرداری رادیولوژی، پزشک میتواند تغییرات به وجود آمده در مفاصل و استخوانها را ببیند و بررسی کند، اگرچه علائم مشخص و قابلرؤیت بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان ممکن است در اوایل بیماری مشهود نباشند.
در روش ام آر آی، از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی بزرگی برای ایجاد تصاویری دقیقتر از استخوانها و بافتهای نرم استفاده میشود. اسکنها و تصاویر ام آر آی میتوانند مشخصاتی از بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان را در اوایل ابتلا به این بیماری نشان دهند اما هزینهی انجام آن بیشتر خواهد بود.
آزمایشها
هیچ آزمایشی برای مشخص کردن بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد. برخی آزمایشها را میتوان برای بررسی نشانههایی از التهاب انجام داد، البته این التهاب میتواند ناشی از بسیاری مشکلات و بیماریهای دیگر باشد.
میتوان از آزمایش خون برای تشخیص ژن HLA-B27 استفاده کرد، البته باید این نکته را یادآوری کنیم که اکثر افرادی که دارای این ژن هستند لزوماً دچار بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان نمیشوند؛ وجود این ژن در افراد سفیدپوست بیشتر از افراد سیاهپوست میباشد.
روشهای درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان کدامند؟
هدف از درمان بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان، کاهش درد و خشکی و جلوگیری یا به تأخیر انداختن عوارض و بدفرمیهای ناشی از این بیماری در ستون فقرات میباشد. موفقترین و بهترین راه این است که اسپوندیلیت آنکیلوزان قبل از اینکه بتواند موجب آسیبی غیرقابلبازگشت در مفاصل شما شود، تحت درمان قرا بگیرد.. روشهای مختلفی که در درمان این بیماری استفاده میشوند عبارتاند از:
دارو
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) – مانند ناپروکسن (ناپروسین) و ایندومتاسین (ایندوسین)- داروهایی هستند که پزشکان در اکثر موارد برای درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان تجویز میکنند. این داروها میتوانند التهاب، درد و خشکی را کاهش دهند. اگرچه این داروها ممکن است منجر به خونریزی معده شوند.
اگر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی کمک چندانی به رفع علائم نکردند، پزشک مصرف داروهای بیولوژیکی را مانند بلوک کنندهی فاکتور نوکروز تومور (TNF) یا بازدارندهی اینترلئوکین (IL-17) توصیه خواهد کرد. بلوک کنندههای فاکتور نوکروز تومور یا TNF، یک پروتئین سلولی را باعث بروز التهاب در بدن شده است مورد هدف قرار میدهد. بازدارندهی اینترلئوکین (IL-17) نقشی در سیستم دفاعی بدن در برابر عفونت ایفا میکند و نیز نقشی در کاهش التهاب خواهد داشت.
بلوک کنندههای فاکتور نوکروز تومور (TNF) به کاهش درد، خشکی و حساس بودن یا ورم مفاصل کمک میکند. این داروها از طریق تزریق دارو در زیر پوست یا از طریق یک مجرای وریدی دریافت میشوند.
پنج بلوک کنندهی فاکتور نوکروز تومور (TNF) که توسط سازمان غذا و دارو برای درمان بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان به تائید رسیدهاند عبارتاند از:
- آدالیموماب Adalimumab- (هومیرا – Humira)
- سرتولیزوماب پگول (سیمزیا- Cimzia)
- اتانرسپت (انبرل - Enbre)
- گولیموماب Golimumab (سیمپونی؛ سیمپونی اریا)
- اینفلیکسی ماب – Infliximab (رمیکاد)
سکوکینوماب – Secukinumab (کوسنتیکس- Cosentyx)، اولین داروی بازدارندهی مورد تائید سازمان غذا و دارو برای درمان بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان میباشد.
بلوک کنندههای فاکتور نوکروز تومور (TNF) و بازدارندهی اینترلئوکین (IL-17) میتوانند مرض سل نهفته را مجدداً فعال کنند و احتمال بروز عفونت را در شما افزایش دهند.
فیزیوتراپی چه کمکی به درمان این بیماری میکند؟
درمانهای فیزیوتراپی، بخش بسیار مهمی در درمان بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان میباشد. یک متخصص فیزیوتراپی میتواند یک برنامهی ورزشی را ارائه دهد که قدرت عضلانیتان را تقویت میکند و به شما کمک میکند تا دامنهی حرکتی ستون فقراتتان و مفاصل دیگر را حفظ کنید. خصوصاً ورزش دادن کمر و گردن برای جلوگیری از خشکی آنها در هنگام خم کردن، بسیار حائز اهمیت است.
آبدرمانی
پزشک به شما آبدرمانی یا هیدروتراپی را توصیه خواهد کرد که شامل ورزشهای بخصوصی در استخر آب گرم میشود. بسیاری از افراد مبتلابه بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان، تجربه موفقی از این درمان مشاهده میکنند و برنامههای ورزشیشان را در استخرهای محلی خودشان ادامه میدهند.
ورزش
ورزشهای کششی و دامنهی حرکتی میتوانند به حفظ انعطافپذیری مفاصل بیمار کمک کنند. تعدادی از ورزشهای مناسب برای درمان بیماران مبتلابه اسپوندیلیت آنکیلوزان عبارتاند از:
کشش زاویهای به بالا (پرس آپ) برای کشش ستون فقرات
اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) میتواند موجب کوتاه شدن ستون فقرات و ماهیچههای واقع در کمرتان شود. با این حرکت، آنها را بکشید تا به جلوگیری از خم یا گرد شدن کمر و کمردرد کمک کنید.
روی شکم دراز بکشید، درحالیکه پاها در پشتتان صاف باشد. بهآرامی و با تکیهبر آرنجها خود را بالا بکشید تا جایی که سینهتان از زمین بلند شود. اگر میتوانید، بازوهایتان را صاف و مستقیم نگهدارید. این حالت را برای 10 الی 20 ثانیه حفظ کنید و این حرکت را 3 تا 5 بار تکرار کنید.
این ورزش را یکبار در روز انجام دهید.
حالت نشسته روی دیوار برای بهبود در وضعیت قرارگیری بدن
پشت به یک دیوار بایستید. پاها را بهاندازهی عرض شانه از هم بازکنید و آنها را از دیوار دور کنید. بهآرامی پشتتان را روی دیوار به پایین بکشید. این حرکت اگرچه ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشد اما سعی کنید بتوانید به نقطهای برسید که رانها با کف زمین موازی شوند- مانند اینکه روی یک صندلی مینشینید. این حالت را برای 5 الی 10 ثانیه حفظ کنید. میتوانید تا هرچقدر که قدرت دارید این حالت را نگهدارید.
3 تا 5 بار این حرکت را تکرار کنید. این ورزش را 3 تا 5 بار در هفته انجام دهید.
ورزش دادن ماهیچههایی که تحت تأثیر بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند، در کمر، شانهها، گردن، باسن و لگن- میتواند به شما کمک کند تا دامنه حرکتی بهتری داشته باشید.
ایستادن روی یکپا برای شل کردن عضلات ران و باسن
به پشت یک صندلی یا نرده تکیه بدهید. کمرتان را صاف نگهدارید و زانوها را کمی خمکنید. یکپا را بهآرامی به پهلو و بالا بیاورید تا حدود چند سانتیمتر از زمین فاصله داشته باشد. سپس آن را پایین بیاورید وبِ وضعیت قبلی برگردانید.
سپس، همان پا را درست در پشتتان با زاویهی 45 درجه ضربه بزنید. توجه داشته باشید که بدنتان را در وضعیتی درست قرار دهید. سعی کنید که از قسمت کمر خم نشوید. این حرکت را 10 تا 15 بار برای هر پا تکرار کنید.
این حرکت را 3 الی 5 بار در هفته انجام دهید.
حرکت چین تاک (جمعکردن چانه) برای کشش گردن
بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان باعث میشود که به سمت جلو خم شوید. این باعث میشود که گردنتان سفت و گرفته و منجر به بروز سردرد شود. این حرکت میتواند گردن شمارا قوی کند تا صاف بایستد و خشکی و گرفتگی گردن برطرف شود.
به پشت بخوابید. بدون آنکه سر را از زمین بلند کنید، چانه را بهآرامی به سمت سینه جمع کنید. این حرکت را برای 5 تا 10 ثانیه نگهدارید. این حرکت را 3 تا 5 بار تکرار کنید.
این کشش را دو بار در روز انجام دهید.
اگر در حین انجام این حرکت احساس ناراحتی کردید، یک حوله کوچک را رول کنید و در زیر گردن قرار دهید.
رول کردن شانهها برای رفع خشکی عضلات شانه
صاف بایستید یا بنشینید. کمرتان را تا جایی که میتوانید و راحت هستید صاف نگهدارید. شانهها را بهآرامی به سمت گوشها بالا بی اندازید، سپس شانهها را پایین بیاورید. این کشش را میتوانید در قسمت بالای کمر خود احساس کنید. سعی کنید کتفها را به سمت یکدیگر بکشید و به حالت دایرهوار به پایین بیاورید. سپس شانهها را با کششی به سمت گوش و روبه بالا برگردانید. این حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید.
این کشش را هرروز انجام دهید.
کشش لگن برای کاهش درد پایین کمر
این حرکت باعث کشش عضلات واقع در لگن و باسن میشود؛ این عضلات به پایین کمر متصل هستند.
یک گام بلند به جلو بردارید. پاها را به حالت لانژ بکشید: یعنی زانوی پای عقب را پایین بیاورید و آن را روی زمین قرار دهید. کمر را صاف نگهدارید. مراقب باشید که از ناحیهی لگن به جلو خم نشوید. باید کشش را در پای عقبی احساس کنید (پایی که روی زمین قرارگرفته است). این کشش را میتوانید در جلو ران و باسن احساس کنید.
برای ایجاد کششی بیشتر، کل باسن را بهآرامی به سمت جلو بکشید. این حالت را برای 20 تا 30 ثانیه نگهدارید. این حرکت را برای پای دیگر تکرار کنید. اگر به تعادل بیشتری نیاز دارید میتوانید از یک صندلی در جلوی خود کمک بگیرید و آن را نگهدارید.
این کشش را هرروز انجام دهید.
جراحی
اکثر افراد مبتلابه بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان به عمل جراحی نیاز ندارند. اگرچه درصورتیکه درد شدید یا آسیب مفصلی شدیدی داشته باشید یا اگر مفصل لگنتان آنقدر آسیبدیده است که نیاز به جایگزینی داشته باشد، پزشک متخصص ممکن است جراحی را به شما توصیه کند.